Si Valentino, o Mang Tino sa lahat, ay isang lalaking ang buhay ay nakaukit sa bawat pilapil ng kanyang maliit na palayan. Ang kanyang balat ay kulay-lupa, ang kanyang mga braso ay matipuno, at ang kanyang mga mata ay may kalmadong lalim na parang isang payapang lawa. Maagang nabiyudo, mag-isa niyang hinarap ang buhay, ang tanging kasama ay ang kaluskos ng mga dahon ng palay at ang huni ng mga ibon sa umaga. Ang kanyang buhay ay simple, mahirap, ngunit payapa.

Isang umaga, habang nag-aararo siya para sa susunod na taniman, isang kakaibang tunog ang pumukaw sa kanyang atensyon. Hindi ito tunog ng ibon o ng hangin. Ito ay isang mahinang iyak, na tila nagmumula sa gitna ng kanyang bukid, malapit sa isang malaking puno ng mangga.

Nag-aalangan man, sinundan niya ang tunog. At doon, sa lilim ng puno, nakita niya ang isang bagay na nagpatigil sa pag-ikot ng kanyang mundo. Isang malaking bayong na yari sa anahaw. At sa loob, hindi gulay o prutas, kundi tatlong sanggol. Tatlong malulusog na sanggol na lalaki, magkakamukha, na mahimbing na natutulog, tila mga anghel na ibinagsak mula sa langit.

Sa tabi nila ay isang maliit na supot na naglalaman ng ilang pirasong damit, tatlong bote ng gatas, at isang sobre. Nanginginig ang mga kamay, binuksan ni Mang Tino ang sobre. Sa loob ay isang maikling sulat, na sulat-kamay ng isang babae.

“Patawad. Kung sino ka man na makakita sa kanila, alagaan mo sana sila. Hindi ko sila kayang buhayin. Ang kanilang mga pangalan ay Miguel, Gabriel, at Rafael. Mga pangalan ng arkanghel, dahil sila ang aking mga anghel. Darating ang araw, babalikan ko sila. Pangako.”

Walang pirma. Walang ibang detalye.

Tumingin si Mang Tino sa tatlong sanggol, pagkatapos ay sa malawak na kalangitan. Sa kanyang simpleng buhay, ito ang pinakamabigat na desisyon na kanyang haharapin. Maaari niyang ipagbigay-alam sa mga awtoridad, dalhin sila sa ampunan. Iyon ang tamang gawin. Iyon ang madaling gawin.

Ngunit nang imulat ng isa sa mga sanggol ang kanyang mga mata at tumitig sa kanya, isang kakaibang koneksyon ang kanyang naramdaman. Hindi niya nakita ang mga batang inabandona. Ang nakita niya ay isang biyaya. Isang sagot sa kanyang mga taon ng pag-iisa.

Sa araw na iyon, si Mang Tino, ang magsasakang walang anak, ay naging isang ama.

Pinalaki niya ang tatlo na may pagmamahal at disiplina. Iginapang niya sila sa hirap. Doble ang kanyang kayod sa bukid. Sa gabi, pagod man, tinuturuan niya silang magbasa at magsulat sa ilalim ng liwanag ng isang gasera. Itinuro niya sa kanila ang lahat ng alam niya—ang paggalang sa lupa, ang kahalagahan ng kasipagan, at ang pagmamahal sa kapwa.

Ang triplets, na tinawag niyang “Ang Tatlong Arkanghel ng Palayan,” ay lumaking magkakaiba ngunit hindi mapaghiwalay.

Si Miguel, ang panganay, ay minana ang lakas at katahimikan ni Mang Tino. Siya ang naging kanang-kamay ng kanyang ama sa bukid.

Si Gabriel, ang gitna, ay may talino at pangarap na mas malawak pa sa kanilang palayan. Mahilig siyang magbasa at mangarap na maging isang guro.

At si Rafael, ang bunso, ay may angking karisma at galing sa pakikipag-usap. Siya ang laging nagpapangiti sa kanilang ama at ang tagapamagitan sa tuwing nag-aaway ang kanyang mga kapatid.

Bagama’t alam nilang sila ay ampon, hindi naging hadlang iyon sa kanilang pagmamahal kay Mang Tino. Para sa kanila, siya ang kanilang tunay na ama. Ang kanilang ina ay isang anino na lamang, isang pangakong hindi na nila inaasahang matutupad.

Lumipas ang dalawampung taon. Ang tatlong sanggol ay mga matitipunong binata na. Si Miguel ang nangangasiwa na sa kanilang bukid, na mas lalo pa niyang pinalago. Si Gabriel, sa tulong ng isang scholarship at ng pinagsama-samang kita ng kanilang pamilya, ay malapit nang magtapos bilang isang guro. At si Rafael, gamit ang kanyang galing sa pagbebenta, ay nagtayo ng isang maliit na kooperatiba sa kanilang baryo para tulungan ang ibang mga magsasaka.

Isang araw, habang nag-aayos sila ng bubong ng kanilang lumang bahay, isang kartero ang dumating. May dala itong isang rehistradong sulat para kay “Valentino de la Cruz.”

Nagtaka si Mang Tino. Bihira siyang makatanggap ng sulat. Nang buksan niya ito, isang pormal na liham mula sa isang kilalang law firm sa Maynila ang kanyang nabasa.

Ang laman ng sulat ay isang imbitasyon. Isang imbitasyon para sa kanya at para sa “kanyang tatlong anak” na pumunta sa kanilang opisina para sa isang “mahalagang usapin tungkol sa isang mana.”

Kasama ng sulat ay tatlong litrato. Isang litrato ng isang napakagandang babae noong kanyang kabataan, isang litrato ng isang malaking mansyon, at isang litrato ng tatlong sanggol—sila, noong natagpuan sila ni Mang Tino.

Gumuho ang tahimik na mundo ng kanilang pamilya. Ang ina na kanilang kinalimutan ay biglang nagbalik.

Sa simula, tumanggi ang tatlo.

“Hindi kami pupunta, Itay,” sabi ni Miguel. “Iniwan niya kami. Wala siyang karapatang bumalik ngayon.”

“Para saan pa, Itay?” sabi ni Gabriel. “Masaya na tayo dito.”

Ngunit si Mang Tino, sa kanyang simpleng karunungan, ay nagsalita. “Mga anak, ang nakaraan ay hindi natin matatakasan. Kailangan ninyong malaman ang katotohanan, hindi para sa kanya, kundi para sa inyong sarili. Para magkaroon ng kapayapaan ang inyong mga puso.”

Dahil sa pagmamahal sa kanilang ama, pumayag sila.

Naglakbay sila patungong Maynila. Ang kanilang simpleng damit-bukid ay tila isang malaking kontradiksyon sa karangyaan ng law office kung saan sila dinala. Isang matandang abogado ang sumalubong sa kanila.

“Salamat sa inyong pagdating,” sabi ni Atty. Sandoval. “Hinihintay na kayo ni Señora Isabella.”

Dinala sila sa isang malaking conference room. At doon, nakaupo sa isang silya, sa harap ng isang malaking bintanang tanaw ang buong siyudad, ay isang babae. Nasa mga huling bahagi na siya ng kanyang apatnapung taon, ngunit ang kanyang kagandahan ay hindi pa rin kumukupas, bagama’t may bakas ng isang malalim na kalungkutan sa kanyang mga mata. Siya ang babae sa litrato. Ang kanilang ina.

Tumingin siya sa tatlong binata, at ang mga luha ay malayang dumaloy sa kanyang mga pisngi.

“Mga anak ko,” bulong niya.

Hindi sila gumalaw. Ang kanilang mga mukha ay tila mga maskarang inukit sa bato.

At pagkatapos ay isinalaysay ni Isabella ang kanyang kwento.

Siya ay ang nag-iisang anak ng isang napakayamang pamilya. Sa kanyang kabataan, umibig siya sa isang lalaking hindi katanggap-tanggap sa kanyang ama—isang aktibista, isang taong lumalaban para sa karapatan ng mga magsasaka. Lihim silang nagpakasal at nagkaroon ng tatlong anak.

Ngunit nalaman ito ng kanyang ama. Sa kanyang galit, ipinahanap niya ang asawa ni Isabella. Isang gabi, hindi na ito bumalik. “Nawala” ito na parang bula. Tinakot ng kanyang ama si Isabella. Kung hindi siya susunod, ang kanyang mga anak ang isusunod.

Walang nagawa si Isabella kundi ang sumuko. Ngunit bago siya tuluyang ikulong sa kanilang mansyon, gumawa siya ng isang desperadong plano. Sa tulong ng isang tapat na katulong, itinakas niya ang kanyang tatlong sanggol. Iniwan niya sila sa isang palayan sa isang malayong probinsya, sa pag-asang isang taong may mabuting puso ang makakahanap sa kanila, malayo sa kapangyarihan at kasamaan ng kanyang ama.

“Sa loob ng dalawampung taon,” patuloy ni Isabella, habang umiiyak, “ako ay naging isang bilanggo sa sarili kong tahanan. Binantayan ako ng aking ama. Ngunit hindi ako tumigil. Lihim akong nag-ipon ng pera, naghanap ng mga koneksyon. At higit sa lahat, araw-araw, ipinagdasal ko kayo.”

“Namatay ang aking ama isang taon na ang nakalipas,” sabi niya. “Sa wakas, malaya na ako. At ang unang ginawa ko ay ang hanapin kayo.”

Tumingin siya kay Mang Tino. “At sa inyo po, Ginoo,” sabi niya, lumuluhod. “Wala pong salita ang makakapagsabi ng aking pasasalamat. Inalagaan ninyo ang aking mga anghel. Utang ko po sa inyo ang kanilang buhay.”

Nagkaroon ng isang mahabang katahimikan.

Si Gabriel, ang guro, ang unang nagsalita. “Bakit ngayon lang po? Dalawampung taon po kaming naghintay.”

“Dahil ngayon lang ako nakalaya, anak. Patawad.”

Si Rafael, ang bunso, ay tumingin sa kanyang mga kapatid. “Kung totoo ang sinasabi ninyo, nasaan ang aming ama?”

Isang anino ng sakit ang dumaan sa mukha ni Isabella. “Hindi ko alam. Ang huling balita ko, siya ay… ipinapatay.”

Ngunit si Miguel, ang panganay, ang pinakamatigas, ay tumayo. Tumingin siya kay Mang Tino, pagkatapos ay kay Isabella.

“Mayroon po kaming ama,” sabi ni Miguel, ang kanyang boses ay matatag. “At siya po ang nag-aruga sa amin sa loob ng dalawampung taon. Siya ang nagturo sa amin kung paano mabuhay.”

Tumingin siya kay Isabella. “Salamat po sa pagbibigay-buhay sa amin. Ngunit ang aming pamilya ay nasa palayan. Uuwi na po kami.”

Tumalikod silang apat, handa nang iwan ang isang mundong hindi para sa kanila.

“Sandali!” sigaw ni Isabella. “Mayroon pa kayong hindi alam.”

May kinuha siyang isang dokumento mula sa abogado. “Ito ang huling habilin ng aking ama. Sa kanyang pagsisisi, ipinamana niya sa akin ang lahat ng kanyang ari-arian. At ngayon, ipinamamana ko ito sa inyo. Kayo ang may-ari ng lahat ng ito. Ang mga kumpanya, ang mga lupain… lahat.”

Natigilan ang tatlong magkakapatid.

Ngunit si Mang Tino ang sumagot. “Señora, salamat po. Ngunit ang aming yaman ay nasa lupa. Hindi namin kailangan ng mga gusali. Ang kailangan lang ng mga anak ko ay ang katotohanan.”

Bago sila tuluyang umalis, isang lalaking naka-wheelchair ang pumasok sa silid, inaalalayan ng isang nars. Ang lalaki ay may pilat sa mukha at ang isang binti ay putol. Ngunit ang kanyang mga mata…

“Isabella?” sabi ng lalaki.

Napalingon si Isabella. Ang kanyang mukha ay nabalot ng pagkagulat na hindi mailarawan. “Arturo?”

Ang lalaki, ang kanilang ama, ay buhay. Itinago pala siya ng mga kapwa-magsasaka sa loob ng maraming taon matapos siyang tangkaing patayin. Ngayon lang siya nagkaralang-lakas na hanapin ang kanyang pamilya.

Ang muling pagsasama-sama ng pamilya ay isang eksenang puno ng luha at tawanan. Ang dalawampung taon ng sakit at pagkakahiwalay ay natapos na.

Sa huli, isang pambihirang pamilya ang nabuo. Si Isabella at Arturo, kasama si Mang Tino, ay bumalik sa probinsya. Ang malaking yaman ay hindi nila sinolo. Ginamit nila ito para magtayo ng isang malaking foundation para sa mga magsasaka at sa mga batang ulila.

Ang tatlong arkanghel ay nagkaroon ng dalawang ama at isang ina—isang pamilyang pinagtibay hindi ng dugo lamang, kundi ng sakripisyo, pag-asa, at isang pagmamahal na kasing-tindi ng lupa na kanilang pinagmulan. Ang tatlong biyayang natagpuan sa palayan ay naging biyaya para sa isang buong komunidad.